ยา เพร็พ การป้องกันเอชไอวีที่คุณต้องรู้

ยา เพร็พ (PrEP : Pre-Exposure Prophylaxis) เป็นยาที่ใช้ป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีก่อนการสัมผัสเชื้อ ซึ่งได้รับการพิสูจน์แล้วว่ามีประสิทธิภาพสูงในการลดความเสี่ยงของการติดเชื้อเมื่อใช้อย่างถูกต้องและต่อเนื่อง บทความนี้จะอธิบายถึงความสำคัญ วิธีการใช้ ข้อควรระวัง และวิธีการเข้าถึงยาเพร็พในประเทศไทย เพื่อให้คุณมีความรู้และความมั่นใจในการป้องกันเอชไอวี

ยา เพร็พ คืออะไร?

ยาเพร็พ คือ ยาต้านไวรัสที่ใช้ป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีก่อนการสัมผัสเชื้อ โดยกลไกการทำงานของยาคือการป้องกันไม่ให้ไวรัสเอชไอวีสามารถเพิ่มจำนวนและแพร่กระจายในร่างกายได้ ยาเพร็พเหมาะสำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงสูงต่อการติดเชื้อ เช่น ผู้ที่มีคู่นอนหลายคน คู่รักที่มีสถานะเอชไอวีไม่ตรงกัน หรือผู้ที่ไม่สามารถใช้ถุงยางอนามัยได้อย่างสม่ำเสมอ หากทานยาเพร็พอย่างถูกต้องและต่อเนื่อง ความเสี่ยงในการติดเชื้อสามารถลดลงได้เกือบ 100% ทั้งนี้การใช้ยาเพร็พไม่สามารถป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ชนิดอื่น ๆ ได้ ดังนั้น การใช้ร่วมกับถุงยางอนามัยจึงยังคงเป็นวิธีที่ปลอดภัยที่สุดในการป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์โดยรวม

ประโยชน์ของการใช้ยาเพร็พ

ยา เพร็พ มีประสิทธิภาพสูงในการลดความเสี่ยงของการติดเชื้อเอชไอวี โดยเฉพาะในกลุ่มที่มีความเสี่ยงสูง เช่น ผู้ที่มีคู่นอนหลายคน หรือผู้ที่มีคู่นอนที่ติดเชื้อเอชไอวี การใช้ยาเพร็พช่วยลดความกังวลเกี่ยวกับการติดเชื้อ ทำให้สามารถใช้ชีวิตทางเพศได้อย่างมั่นใจและปลอดภัย นอกจากนี้การใช้ยาเพร็พในกลุ่มเสี่ยงยังช่วยลดจำนวนผู้ติดเชื้อรายใหม่ ทำให้สามารถควบคุมการแพร่ระบาดของเอชไอวีในสังคมได้อย่างมีประสิทธิภาพ แม้ยาเพร็พจะมีประสิทธิภาพสูง แต่การใช้ร่วมกับถุงยางอนามัยยังช่วยป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ชนิดอื่น ๆ ได้ เช่น หนองใน ซิฟิลิส หรือเริม ยาเพร็พมีรูปแบบการใช้ที่ง่าย โดยทั่วไปจะรับประทานเพียง วันละ 1 เม็ด ทำให้ง่ายต่อการปฏิบัติตาม และไม่รบกวนวิถีชีวิตประจำวัน อีกทั้งยังสร้างความสัมพันธ์ที่มั่นคงสำหรับคู่รักที่มีหนึ่งคนที่มีสถานะเอชไอวี เพราะช่วยลดความเสี่ยงในการถ่ายทอดเชื้อ ทำให้สามารถใช้ชีวิตร่วมกันได้อย่างมั่นใจและมีความสุข

ใครควรใช้ยาเพร็พ?

• ผู้ที่มีคู่นอนหลายคน
• ผู้ที่มีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกัน
• คู่รักที่มีหนึ่งคนเป็นผู้มีเชื้อเอชไอวี
• ผู้ชายที่มีเพศสัมพันธ์กับผู้ชาย (MSM)
• ผู้ที่ใช้สารเสพติดชนิดฉีดร่วมกับผู้อื่น
• ผู้ที่มีความเสี่ยงสูงจากการทำงานหรือไลฟ์สไตล์

ผลข้างเคียงและข้อควรระวังของยาเพร็พ

ผลข้างเคียงทั่วไปของการใช้ ยาเพร็พ ได้แก่ คลื่นไส้ ปวดศีรษะ อ่อนเพลีย หรือเวียนศีรษะ ซึ่งอาการเหล่านี้มักเกิดขึ้นในช่วงเริ่มต้น และจะหายไปเองภายในไม่กี่สัปดาห์เมื่อร่างกายปรับตัวได้ อย่างไรก็ตาม บางรายอาจมีอาการท้องเสียหรือแน่นท้องเล็กน้อย หากอาการเหล่านี้รุนแรงหรือไม่บรรเทา ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับคำแนะนำเพิ่มเติม การใช้ยาเพร็พในระยะยาว อาจส่งผลต่อการทำงานของไต และความหนาแน่นของกระดูกในบางกรณี แม้ว่าผลกระทบเหล่านี้มักเกิดขึ้นในระดับเล็กน้อย และสามารถฟื้นตัวได้หลังหยุดใช้ยา แต่ผู้ใช้ควรตรวจสุขภาพเป็นประจำทุก 3 – 6 เดือน โดยเฉพาะการตรวจการทำงานของไตและตับ รวมถึงการตรวจเลือดเพื่อยืนยันว่าไม่มีการติดเชื้อเอชไอวีในระหว่างการใช้ยา

วิธีการใช้ยาเพร็พอย่างถูกต้อง

การใช้ยาเพร็พมีสองรูปแบบหลัก ได้แก่ การใช้รายวัน (Daily PrEP) และการใช้ตามความเสี่ยง (On-Demand PrEP)

• การใช้รายวัน (Daily PrEP) ทานยาทุกวันในเวลาเดียวกันเพื่อป้องกันการติดเชื้ออย่างต่อเนื่อง
• การใช้ตามความเสี่ยง (On-Demand PrEP) ทานยาเฉพาะในช่วงที่มีความเสี่ยง โดยเริ่มทาน 2 เม็ดแรก ก่อนมีเพศสัมพันธ์ 2 – 24 ชั่วโมง ทาน 1 เม็ด หลังทานยาครั้งแรก 24 ชั่วโมง และทานอีก 1 เม็ด หลังทานยาครั้งแรก 48 ชั่วโมง

การทานยาอย่างสม่ำเสมอและตรงเวลาเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อให้ระดับยาสูงเพียงพอในการป้องกันการติดเชื้อ

การเข้าถึง ยาเพร็พ ในประเทศไทย

ข่าวดี! สปสช. เพิ่มสิทธิประโยชน์ใหม่สำหรับคนไทย โดยบรรจุยาเพร็พ (PrEP) เข้าในระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ ยาเพร็พเป็นยาที่ใช้ป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี ถือเป็นความก้าวหน้าสำคัญในการควบคุมการแพร่ระบาดของโรคในประเทศไทย ประชาชนสามารถรับบริการยาเพร็พได้จากสถานพยาบาลหลายแห่ง ได้แก่

• โรงพยาบาลรัฐประจำจังหวัด
• องค์กรพัฒนาเอกชน (NGOs)
• คลินิกเอกชน

การเพิ่มยาเพร็พ ในสิทธิประโยชน์นี้จะช่วยให้ผู้ที่มีความเสี่ยงสูงสามารถเข้าถึงการป้องกันได้ง่ายขึ้น และเป็นอีกก้าวสำคัญในการดูแลสุขภาพของประชาชนอย่างทั่วถึง

ยาเพร็พกับการใช้ชีวิตประจำวัน

การใช้ยาเพร็พ (PrEP – Pre-Exposure Prophylaxis) ไม่เพียงช่วยป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีได้อย่างมีประสิทธิภาพ แต่ยังเสริมสร้างความมั่นใจและความอิสระในชีวิตประจำวันของผู้ใช้ อย่างไรก็ตาม การใช้ยาเพร็พให้ได้ผลสูงสุดจำเป็นต้องมีความสม่ำเสมอและปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด โดยควรรับประทานยาในเวลาเดียวกันทุกวันเพื่อรักษาระดับยาที่เหมาะสมในร่างกาย ทั้งนี้ ควรใช้ร่วมกับถุงยางอนามัยเพื่อป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ ที่ยาเพร็พไม่สามารถป้องกันได้

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับ ยา เพร็พ

คำถาม	คำตอบ
ยาเพร็พป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ ได้หรือไม่?	ไม่ ยาเพร็พป้องกันเฉพาะการติดเชื้อเอชไอวีเท่านั้น การป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ ควรใช้ถุงยางอนามัยร่วมด้วย
ถ้าลืมทานยาเพร็พควรทำอย่างไร?	หากลืมทานยา ให้ทานทันทีที่นึกได้ แต่ถ้าลืมทานเกิน 12 ชั่วโมง ให้ข้ามมื้อที่ลืมไป และรอทานมื้อถัดไปตามปกติ โดยไม่ต้องทานยาชดเชยเป็น 2 เม็ด แต่หากลืมบ่อยครั้ง อาจลดประสิทธิภาพในการป้องกันได้ ดังนั้นควรทานยาในเวลาเดียวกันทุกวันเพื่อรักษาวินัยในการใช้ยา
การใช้ยาเพร็พร่วมกับถุงยางอนามัยมีประโยชน์อย่างไร?	การใช้ร่วมกันช่วยเสริมความปลอดภัยทั้งในการป้องกันเอชไอวีและโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ อีกทั้งยังช่วยป้องกันการตั้งครรภ์ที่ไม่พึงประสงค์ได้อีกด้วย

อ้างอิง

• กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. (2566). แนวทางการใช้ยาเพร็พ (PrEP) เพื่อป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีในประเทศไทย.
• สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.). (2566). สิทธิการเข้าถึงยาเพร็พสำหรับประชาชนไทย.

อ่านบทความอื่นๆ เพิ่มเติม

• ทำความเข้าใจกับ ยาต้านไวรัส ART
• เอดส์ (AIDS) ระยะสุดท้ายของการติดเชื้อเอชไอวี
• PrEP ยาป้องกันเชื้อเอชไอวี และโรคเอดส์ ทางเลือกเพื่อการป้องกันที่คุณออกแบบได้

ยา เพร็พ ฟรี ถือเป็นเครื่องมือสำคัญที่ช่วยลดความเสี่ยงในการติดเชื้อเอชไอวีได้อย่างมีประสิทธิภาพ การใช้ยาอย่างถูกต้องและสม่ำเสมอช่วยให้ผู้ใช้สามารถใช้ชีวิตได้อย่างมั่นใจและปลอดภัย หากคุณสนใจเริ่มต้นใช้ยาเพร็พ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับคำแนะนำที่เหมาะสมกับสุขภาพและไลฟ์สไตล์ของคุณ